Zdrowe rozmowy: Joanna Zajkowska

Łagodna zima sprawiła, że kleszcze w tym roku pojawiły się wyjątkowo wcześnie, stanowiąc realne zagrożenie dla naszego zdrowia. W audycji „Zdrowe Rozmowy” prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku alarmuje o wzroście zachorowań na choroby odkleszczowe i podpowiada, jak skutecznie się przed nimi chronić.

Profesor Zajkowska już na wstępie podkreśla, że w tym roku odnotowano wyjątkowo wczesną aktywność kleszczy. Pierwszy pacjent z kleszczowym zapaleniem mózgu trafił do kliniki już w połowie stycznia. W skali kraju, region Podlasia wypada porównywalnie pod względem liczby diagnozowanych przypadków kleszczowego zapalenia mózgu, które stanowi około 50% wszystkich rozpoznawanych w Polsce. Ekspertka zwraca uwagę, że zmiany klimatyczne przyczyniają się do rozprzestrzeniania kleszczowego zapalenia mózgu na terenie całego kraju.

Najczęściej diagnozowaną chorobą odkleszczową jest borelioza, która występuje częściej i jest łatwiejsza do wykrycia dzięki charakterystycznemu rumieniowi wędrującemu oraz skutecznie leczona antybiotykami. Natomiast kleszczowe zapalenie mózgu, choć rzadsze, jest chorobą znacznie poważniejszą i może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych, takich jak porażenia kończyn, zaburzenia oddychania, a w konsekwencji wymagać intensywnej terapii. Niestety, na kleszczowe zapalenie mózgu nie istnieje specyficzne leczenie przyczynowe, a terapia skupia się jedynie na podtrzymaniu funkcji życiowych i wczesnej rehabilitacji.

W obliczu tak poważnych zagrożeń, naturalne jest pytanie o skuteczne metody ochrony. Profesor Zajkowska wymienia kilka kluczowych zasad. Przede wszystkim, jeśli to możliwe, należy unikać miejsc bytowania kleszczy. Kolejnym krokiem jest odpowiedni ubiór – długie spodnie, skarpety na spodniach – utrudniający kleszczom dostęp do skóry. Można również stosować repelenty, czyli środki odstraszające kleszcze.

Jednak za najskuteczniejszą formę ochrony przed najgroźniejszą z chorób – kleszczowym zapaleniem mózgu – profesor uznaje szczepienie. Podstawowy cykl szczepień składa się z trzech dawek podawanych w ciągu roku, a następnie dawek przypominających co 3-5 lat. Szczepionka jest wysoce skuteczna, czego dowodem jest brak zachorowań wśród regularnie szczepiących się leśników. Szczepienie jest szczególnie zalecane mieszkańcom Podlasia i Warmii i Mazur, osobom posiadającym psy, ogródki oraz aktywnie spędzającym czas na świeżym powietrzu.

W przypadku boreliozy kluczowe jest szybkie usunięcie kleszcza ze skóry – najlepiej przed upływem 24 godzin od ukąszenia, co znacząco zmniejsza ryzyko transmisji patogenów.

Profesor Zajkowska dementuje mit o spadających z drzew kleszczach. Te pajęczaki czepiają się przechodzących zwierząt i ludzi, najczęściej na wysokości do 30 cm, maksymalnie do 1,5 metra. Dlatego po powrocie ze spaceru należy dokładnie obejrzeć nogi i inne miejsca, gdzie skóra jest cienka, spocona i dobrze ukrwiona, takie jak pachwiny, pachy, kark, pośladki.

W przypadku znalezienia kleszcza, należy zachować spokój i ostrożnie go usunąć, najlepiej przy użyciu specjalnych przyrządów dostępnych w aptekach. Po usunięciu kleszcza miejsce ukąszenia należy zdezynfekować. Samo ukąszenie nie jest powodem do paniki, ale w przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem.

Podsumowanie:

Wczesna aktywność kleszczy i ryzyko poważnych chorób odkleszczowych to realne zagrożenie, przed którym możemy się skutecznie chronić. Profesor Joanna Zajkowska przypomina, że nie musimy rezygnować z aktywności na świeżym powietrzu, ale powinniśmy zachować ostrożność. Kluczowe jest odpowiednie ubranie, stosowanie repelentów, dokładne oglądanie ciała po powrocie ze spaceru oraz szybkie usuwanie kleszczy. Najskuteczniejszą ochroną przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie, szczególnie polecane mieszkańcom regionów o podwyższonym ryzyku i osobom aktywnie spędzającym czas na łonie natury. Pamiętajmy o tych prostych zasadach, aby bezpiecznie cieszyć się wiosną i latem.